Wiele osób zastanawia się jakie są różnice pomiędzy zastosowaniem nawierzchni podsypkowej a zastosowaniem nawierzchni betonowej. Czy jedno z rozwiązań jest zdecydowanie lepsze? Czy nowsze rozwiązanie na betonie zastąpi w przyszłości zupełnie tor podsypkowy? Postaram się w krótki sposób odpowiedzieć na te pytania.

W nawierzchni podsypkowej stosujemy tłuczeń wykonany ze skał wulkanicznych o wymiarach ziaren 31.5 – 50mm. (dopuszczalny 22.4 – 63mm). Rolą tłucznia jest przeniesienie z ciężaru (oddziaływania pociągu) ze spodniej powierzchni podkładów kolejowych na powierzchnie gruntu lub podbudowę z niesortu (0 – 31.5mm) lub pospółki. Tłuczeń utrzymuje też kształt toru w planie, stabilizując pozycje podkładów.

W nawierzchni betonowej rolę tą spełnia najczęściej zbrojona płyta betonowa. W tym przypadku nie stosuje się jednak podkładów tylko same przytwierdzenia na płytkach metalowych – po angielsku baseplate. Najbardziej odpowiednie wydaje mi się użycie jako polskiego odpowiednika terminu płytka żebrowa, choć oczywiście są to płytki pod przytwierdzenia sprężyste.

Opisane powyżej zamontowanie baseplatów poprzez wiercenie w gotowej płycie betonowej i stosowanie kleju mocującego śruby nazywamy post drilling method, czyli metoda wiercenia po betonowaniu. Trochę inaczej wygląda to w przypadku metody budowania od góry (top-down method), gdzie używa się materiału, który może przypominać podkłady – a w zasadzie 2 pół podkłady połączone metalowym kątownikiem.

Co jest bardzo istotne w przypadku toru typu slab track, płyta torowa nie może przenieść oddziaływania bezpośrednio z baseplatów na grunt. Musimy zapewnić stabilizację płyty torowej, w tym przypadku konieczne jest wykonanie podbudowy betonowej (first stage concrete).

Szczegóły i metody konstrukcji slabtracków to materiał na osobny artykuł.
Skupmy się teraz na podstawowych różnicach pomiędzy torem podsypkowym i bezpodsypkowym.

Oczywiście pewnie większości czytelników na pierwszy plan nasuwa się kwestia kosztów budowy. W tej części zróbmy szybkie kalkulacje (w przypadku cen podane szacowane ceny netto na 09.2021).

Szyny

W obu torach korzystamy z identycznych szyn więc koszt szyn nie wpływa na cenę wykonania nawierzchni.

Przyjmijmy szynę 50E1 w cenie 3 zł za 1 kg. Kosz metra bieżącego toru wyniesie więc 100 zł.

Podkłady i przytwierdzenia

Cena za podstawowy zestaw baseplate wraz z zapięciami to około 100zł za sztukę (200zł za parę). Wypada więc taniej niż w przypadku podkładów strunobetonowych 300zł (przy takim samym rozstawie).

Musimy jednak wziąć pod uwagę, że montaż baseplatów wymaga dodatkowych prac.

Przede wszystkim geodezji, ponieważ nawiercenie w płycie musi być na tyle dokładne, aby ustawić tor w odpowiedniej pozycji i zachować odpowiedni prześwit. Należy także uwzględnić rozstaw baseplatów.

Dodatkowy koszt to także wiercenie w płycie, które wymaga ekipy 4-5 ludzi oraz odpowiedniego sprzętu, a także koszt kleju. Dodajmy 50 zł za mb do kosztów. (Dokładny proces budowy opiszemy w osobnym artykule).

Można śmiało powiedzieć, że koszt samej nawierzchni czy licząc od podkładu lub od baseplatu w górę wypada mniej więcej tak samo. Takie same koszty można też przyjąć dla robót ziemnych. Różnica będzie przede wszystkim w wykonaniu warstwy utrzymującej tor. Zanim podsumujemy przeliczmy koszt baseplatów i podkładów na metr bieżący toru (przyjmiemy rozstaw 0.6m, więc podzielimy koszt przez 0.6).

Koszt w baseplatów wyniesie więc 333 zł / mb a wraz z klejeniem będzie to 383 zł / mb.

Koszt podkładów wyniesie 500 zł / mb.

Warstwa tłucznia

Przyjmijmy, że na 1m toru potrzeba 4 tony tłucznia kolejowego 31.5 – 50mm w cenie 50zł za tonę z dostawą.

Koszt tłucznia na wykonanie 1m bieżącego nawierzchni podsypkowej wyniesie więc 200 zł.

Płyta torowa

W przypadku nawierzchni betonowej przyjmijmy płytę torową o grubości 25cm szeroką na 2.5m. Dla tej płyty przyjmijmy B45 w cenie 400zł / m3. Koszt samego materiału to około 250zł. Koszt wykonania szalunków przyjmiemy poglądowo 50zł za metr bieżący. Dodatkowo należy doliczyć koszt zbrojenia i jego wykonania załóżmy 100zł. Razem wychodzi 400 zł.

Podbudowa betonowa

W przypadku nawierzchni betonowej pod płytą torową musimy wykonać podbudowę betonową (first stage concrete). Przyjmijmy płytę grubą na 30 cm wykonaną z betonu B30 i szeroką na 5.5m. Cenę tej klasy betonu przyjmiemy 300zł / m3. Daje nam to więc 495 zł za metr bieżący podbudowy betonowej. Dodajmy jeszcze koszt szalunków 100 zł/mb oraz koszt zbrojenia i jego wykonania 200 zł/mb. Razem wychodzi 795 zł.

Pracownicy

Dodajmy też koszt pracowników przyjmiemy jako 5000 zł/miesiąc na osobę.

Załóżmy, że mamy 30 osób do wykonania 1 km ballast track w miesiąc i 90 osób do wykonania 1km slab track w miesiąc.

Wykonanie nawierzchni betonowej będzie wymagało więcej roboczogodzin w związku z potrzebą wykonania szalunków, ustawienia zbrojenia i betonowania zarówno podbudowy jak i płyty torowej, oraz ustawienia toru przed wierceniem i po wierceniu. Mamy więc dodatkowo ekipy do ustawienia zbrojenia podbudowy, betonowania podbudowy, betonowania torowiska, ustawienia toru do wiercenia (wiercenie już uwzględniliśmy), ostatecznego pozycjonowania toru.

Mamy więc 150 000 zł dla toru podsypkowego – 150 zł za metr bieżący oraz 450 000 zł dal toru na betonie – 270 zł za metr bieżący.

Sprzęt

Dodajmy dodatkowy koszt maszyn takich jak koparki, spycharki, wywrotki w obu przypadkach policzymy 200 000 zł na miesiąc, 200 zł/mb.

W przypadku toru podsypkowego musimy jeszcze uwzględnić koszt podbijarki uznajmy że podbicie tego odcinka toru na gotowo zajmie około 1 dzień a koszt wyniesie 40 000 zł. Co da nam koszt 40 zł za 1mb.

Podsumujmy więc szacunkowe koszty:

Oczywiście nasze kalkulacje są bardzo uproszczone. Widać natomiast że koszt nawierzchni betonowej jest praktycznie dwukrotnie wyższy niż nawierzchni podsypkowej. Nawet jeśli pominiemy koszty robocizny, które mogą się różnić w różnych krajach, sama różnica w materiałach to około 800 zł / mb.

Należy również pamiętać, że kontraktor wykonujący robotę dorzuci też swoją marżę, więc w przypadku zamówienia będziemy bliżej 1600 zł za nawierzchnię podsypkową 3000 zł za nawierzchnię betonową.

Jest to cena za samą nawierzchnię kolejową, nie uwzględniamy zasilania ani sterowania.

Czy warto więc sięgać po rozwiązanie typu slab track? Czasami nie ma wyjścia, więcej w następnym artykule.